August 16, 2019

ဢေႃးၵၢတ်ႉ(16) ဝၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၵေႃႇတင်ႈပႃႇတီႇ ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆးၶွပ်ႈထူၼ်ႈ(48)ပီႊ လႄႈႁဝ်းၶဝ်ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈပႃႇတီႇ ယုၵ်ႉမိုဝ်းတၵ်ႉယမ်ၸွမ်ပိဝ်ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး၊ ၸွမ်ပိဝ် တပ်ႉ သိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးလႄႈ ၽူႈႁတ်းႁၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉဢၼ်လႆႈလူႇၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈသၢႆၸႂ်ၵႂႃႇ တႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဝၢၼ်ႈ မိူင်းၼၼ်ႉယူႇဢေႃႈ။ ၵုင်ႇၵုၼ်းမုၼ်ငဝ်းသူၸဝ်ႈ ဢၼ်လႆႈဢွၼ်တီႇပၢၵ်ႈၸီႉၼႄသဵၼ်ႈတၢင်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉႁူမ်ႇငမ်းပၼ်ၸိူဝ်းႁဝ်းႁႃးၵိုတ်းတၢင်းလင်၊ ၶႂၼ်ငဝ်းသူၸဝ်ႈႁႂ်ႈၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈသုၵတိၵတ်းယဵၼ် သေၵမ်း။

ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး(Shan State Progress Party-SSPP)ၼႆႉၵေႃႇတင်ႈပဵၼ်မႃး တီႈဢိူင်ႇ ၶုမ်ႇပၢင်၊ ၸေႈဝဵင်းၵေးသီး မိူဝ်ႈပီႊ1971 လိူၼ်ဢေႃးၵၢတ်ႉသ်(16)ဝၼ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ယိူင်းဢၢၼ်းလူင် ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇဢွၼ်ႁူဝ်ၵၢၼ်မိူင်းလႄႈထိင်းၵုမ်းတပ်ႉသိုၵ်း ၸိုင်ႈတႆး(SSA) တႃႇပႆၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းလၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမၢၼ်ႇမၢၼ်ႇ မႅၼ်ႈမႅၼ်ႈတေႃႇႁွတ်ႈထိုင်ယိူင်းမၢႆလူင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၸိုင်ႈတႆးၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး(SSA) ဢၼ်ၸဝ်ႈမႄႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း(ၼၢင်းၶၢင်းႁူဝ်ၸဝ်ႈၶမ်းသိူၵ်ႈ(ႁိုဝ်) ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈ) ဢွၼ်ႁူဝ်ၶွၼ်ႈတုမ်ဢဝ် တပ်ႉသိုၵ်းလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး(SSIA)၊ တပ်ႉၽွမ်ႉ ႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး(SNUF) တင်းတပ်ႉၵူဝ်းၵၢင်ႉၶွတ်ႇၽွတ်ႈမႃးမိူဝ်ႈ(24.04.1964)ၼၼ်ႉ ထိုင်မႃး မိူဝ်ႈ ၽွင်း(1970) ယွၼ်ႉငဝ်းလၢႆးၵူႊဢၼ်ၵူႊလွင်ႈႁိပ်ႇႁွမ်ႈမႃးလႄႈ ငဝ်းလၢႆးၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးမၼ်ႈၼိမ်။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပေႃးဢမ်ႇမီးပႃႇတီႇဢွၼ်ႁူဝ်ၼႆႉ တပ်ႉသိုၵ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမၼ်ႈ ၵႅၼ်ႇၼႅၼ်ႈၼႃသေ တႃႇတေၽႅဝ်တႃႊယိူင်းဢၢၼ်းၵေႃႈတေဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈၼႆသေ ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၢႆႇ(ႁိုဝ်) ၸၢင်ႉယွင်ႇႁူၺ်ႈ ၸင်ႇဢွၼ်ႁူဝ်ၶပ်းၶိုင်တႃႇၵေႃႇတင်ႈပဵၼ်မႃး ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး(Shan State Progrss Party) ၼၼ်ႉ ယူႇယဝ်ႉ။

ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ မီးလၵ်းပိူင်ဢၼ်ဢဝ်ၵွၼ်ႇၵရႅတ်ႉ(4)ပီႊလႂ်ၼိူင်ႈပွၵ်ႈၼၼ်ႉ လိူၵ်ႈတင်ႈ ၽူႈၶဝ်ႈၵေႃႇမတီႇငဝ်ႈငုၼ်း၊ ၵႅမ်ၽူႈၶဝ်ႈၵေႃႇမတီႇငဝ်ႈငုၼ်း၊ ၵေႃႇမတီႇငဝ်ႈငုၼ်းၸႅၵ်ႇၽႄၼႃႈ ၵၢၼ် ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵေႃႇမသျိၼ်ႇ ထိင်းသိမ်းလၵ်းမၢႆ လႄႈထတ်းသၢင်ႈၼႃႈၵၢၼ်၊ ၸုမ်းဢွၼ်ႁူဝ်ပၢႆးမိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၼ်ႁူဝ်ႁၢပ်ႇၵၢၼ်ငၢၼ်းၵူႊပၢႆးပၢႆးဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး မီးဝႆႉပပ်ႉပၵ်းပိူင်- ပိူင်ၵၢၼ် ၵေႃႇသၢင်ႈပႃႇတီႇ၊ သဵၼ်ႈတၢင်းၼႃႈၵၢၼ်ၵူႊလွင်ႈ လွင်ႈပႃႇတီႇ၊ မၢႆမီႈလၢႆးၽွတ်ႈႁႅၼ်းပႃႇတီႇ၊ ပိူင်ၵၢၼ် ဢုပ်ႉပိူင်ႇ၊ ပိူင်ၵၢၼ်တပ်ႉ၊ ပိူင်ၵၢၼ်ၸၢႆးယိင်းပၢၼ်မႂ်ႇ၊ ပိူင်ၵၢၼ်ပေႃႈႁႆႈမႄႈၼႃး၊ ပိူင်ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ၊ ပိူင်ၵၢၼ်ပၢႆးပိင်ႇၺႃႇ၊ ပိူင်ၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ၊ ပိူင်ၵၢၼ်ထိင်းသိမ်းထိူၼ်ႇပႃႇမႆႉ၊ ပိူင်ၵၢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇသူၼ်းတုမ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉပႃႇတီႇဝႆႉသေ ပိူင်ၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢဝ်ၶေႃႈထွၼ်ထႅမ်မၵ်းမၼ်ႈ တီႈၵွၼ်ႇ ၵရႅတ်ႉ ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆးၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

ပုၼ်ႈတႃႇတေၵေႃႇတင်ႈပဵၼ်မႃးပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈလႆႈပႆမႃးၼိူဝ်သဵၼ်ႈ တၢင်းသိူဝ်ႇမွၵ်ႇ၊ လႆႈႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်၊ ၶၢႆႉတီႈပၢင်ၵုမ်မႃးလၢႆလၢႆတီႈ ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးၵွၼ်ႊၵၢင်၊ ၵမ်းလိုၼ်းတေႉ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈဢွင်ႇမႃးလႆႈတီႈၼႂ်းဢိူင်ႇၶုမ်ႇပၢင်၊ ၸေႈဝဵင်းၵေးသီးလီလီငၢမ်းငၢမ်းမိူဝ်ႈ(1971)ၼီႈ လိူၼ်ဢေႃး ၵၢတ်ႉ(16)ဝၼ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ တႃႇလၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼိူင်ႈဢၼ်တေဢွင်ႇမၢၼ်ၼၼ်ႉ တၵ်းလႆႈမီးပႃႇတီႇ (လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ)၊ တပ်ႉသိုၵ်း၊ တပ်ႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸင်ႇတေပဵၼ်ၵၢၼ်လႄႈ ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆးၵေႃႈ ၸင်ႇလႆႈ ၽုတ်းဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃးၸွမ်း လူၺ်ႈတၢင်းလူဝ်ႇလႄႈငဝ်းလၢႆးယိုၼ်ႈယွၼ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။

(1971) ၽွတ်ႈတင်ႈပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆးယဝ်ႉ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၵျႃႇၼူႉ(ႁိုဝ်) ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်း ႁပ်ႉဢဝ် ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၢႆႇ ပဵၼ်ၽူႈၼမ်းၼႂ်းၵူႊလွင်ႈလွင်ႈ၊ (1982) ၸတ်းႁဵတ်းၵွၼ်ႇၵရႅတ်ႉ ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး ပွၵ်ႈၵမ်း(2) တီႈၵိဝ်ႇႁူၵ်းၶႃးႁၢၼ်၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်လဵၼ်း(ၸၢဝ်းလွႆ) ႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ (1983) ၸဝ်ႈသိူဝ်လဵၼ်း လႆႈထုၵ်ႇပူတ်းတၼ်းႁဵင်းႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ဢဝ်ပၢင်ၵုမ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၼႃႈလိၼ် သိုၵ်းသေ ယုၵ်ႉတၢင်ႇၸဝ်ႈသိူဝ်ၼုမ်ႇႁပ်ႉဢဝ်တၼ်းႁဵင်း ၽူႈပွင်ၵၢၼ်ၵူႊလွင်ႈလွင်ႈ၊ (1983) ၸဝ်ႈသိူဝ် ၼုမ်ႇ သဵင်ႈမုၼ်ၼွၼ်းၽေးသေ ၸဝ်ႈၸၢႆးလဵၵ်ႉ ႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်းၽူႈပွင်ၵၢၼ်ၵူႊလွင်ႈလွင်ႈ၊ (1989) ဢဝ် ၸိုဝ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး(SSA)သေ ၵိုတ်းတိုၵ်းၵၼ်တင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းသေ ၵၢၼ်ပႃႇတီႇ လႆႈလိုဝ်ႈ ယင်ႉမႃး တေႃႇထိုင်ၵၢၼ်ၵိုတ်းတိုၵ်းလူႉလႅဝ်။ ပီႊ2010 လုၵ်ႉတီႈတပ်ႉၸုမ်းမၢႆ(1) တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈ တႆး မႄးယုၵ်ႉမုၼ်းၶိုၼ်းပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး၊ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးသေ ႁၢပ်ႇဢဝ်ၵၢၼ်ငၢၼ်းငဝ်ႈငုၼ်း တင်း လုမ်ႈ၊ ၸဝ်ႈပၢင်ႇၾႃႉ ႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်းၽူႈပွင်ၵၢၼ်ၵူႊလွင်လွင်ႈ။ ပီႊ2012 ၵိုတ်းတိုၵ်းၵၼ်တင်းလူင်ပွင် ၸိုင်ႈ ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇသေ ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၵွၼ်ႇၵရႅတ်ႉ ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး ပွၵ်ႈၵမ်း(3) တီႈငဝ်ႈငုၼ်းပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး ဝၢၼ်ႈႁႆး၊ ၸေႈဝဵင်းၵေးသီး ၸဝ်ႈပၢင်ႇၾႃႉ လႆႈထုၵ်ႇလိူၵ်ႈပဵၼ် ႁူဝ်ပဝ်ႈလူင်၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႅင်၊ ၸဝ်ႈၶမ်းတီႇ၊ ၸဝ်ႈၵျေႃႇလႃႉ ၶဝ်ႁပ်ႉပုၼ်ႈ ၽွၼ်းၽူႈၼမ်းၼႂ်း။ ပီႊ2018 ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၵွၼ်ႇၵရႅတ်ႉပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး ပွၵ်ႈၵမ်း(4) တီႈငဝ်ႈငုၼ်းပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး ဝၢၼ်ႈႁႆး၊ ၸေႈဝဵင်းၵေးသီးသေ ၸဝ်ႈပၢင်ႇၾႃႉ ထုၵ်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈၶိုၼ်းပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈလူင်၊ ၸဝ်ႈၵျေႃႇလႃႉ၊ ၸဝ်ႈၸၢႆးသူႉ၊ ၸဝ်ႈပထုၼ်းၶဝ် ႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်းၽူႈၼမ်းၼႂ်း။ ၵွၼ်ႇၵရႅတ်ႉပွၵ်ႈၵမ်း(4)ၼႆႉ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ တင်းၼမ် လႆႈထုၵ်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈပဵၼ် ၽူႈၶဝ်ႈၵေႃႇမတီႇငဝ်ႈငုၼ်းတဵမ်တဵမ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။

ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး(SSPP)ၼႆႉလႆႈၵေႃႇတင်ႈၶိုၼ်ႈမႃး လိုၼ်းလင်တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး(SSA) သေ ဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆးတၢင်းၼႂ်း တၢင်းၼွၵ်ႈဢီးသူင်ႇလႄႈ ၶိုၼ်ႈလူင်းၶိုၼ်ႈလူင်းပဵၼ်မိူဝ်ႈ ပဵၼ်ပွၵ်ႈဝႆႉယူႇ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ဢဝ်ဢႃႇယူႉပႃႇတီႇယႂ်ႇယိုတ်ႈၸမ်တဵမ်(50)ပီႊယဝ်ႉသေတႃႉ ၵၢၼ်ငၢၼ်းပႃႇတီႇဢၼ်တိုၵ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈၽေႃႇၼမ်ႉၼႄတူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈတေႉ တိုၵ်ႉၵိုတ်းဝႆႉယူႇတၢင်းၼမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းလၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလႄႈ ၸူဝ်ႊပၢၼ်ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး လႆႈလတ်းၽၢၼ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်လူင်တေႃႇထိုင်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉ၊ လုၵ်ႈတပ်ႉတၢင်းလၢႆ၊ ၵူၼ်းမိူင်းတင်းလၢႆ ဢၼ်လႆႈၸုၼ်ႉပုၼ်ႈ လီသုၼ်ႇတူဝ်သေ လူႇၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈသၢႆၸႂ်တႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈ မီးမႃးတၢင်းၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။ ယူႇ တီႈဝၼ်းၵေႃႇတင်ႈပႃႇတီႇထူၼ်ႈတဵမ်(48)ၼႆႉသေ ၼပ်ႉယမ်ယွင်ႈယေႃးထိုင်လႄႈ ႁိၵ်ႈႁွင်ႉႁႂ်ႈပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင် ၸိုင်ႈတႆး သိုပ်ႇယိုၼ်းယၢဝ်းၵႂႃႇၶၢဝ်းႁိုင်၊ လွင်ႈၶွတ်ႇလိူတ်ႈပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး၊ တပ်ႉသိုၵ်းၵူၼ်း မိူင်းၸိုင်ႈတႆး ႁႂ်ႈမၼ်ႈၵိုမ်းယိုၼ်းယၢဝ်းသေၵမ်း။

သၢမ်မုင်ႈ